Zuiveren van de elementen en chakra’s
De meest bekende chakra mantra’s zijn waarschijnlijk de zogenaamde ‘Beeja Mantra’s’. Dit zijn mantra’s waarvan vaak geen precieze betekenis bekend is. Het is onduidelijk of deze mantra’s ooit wel een conceptuele betekenis hebben gehad. Het zijn namelijk klanken met een bedoeling om de essentie van iets of een bepaalde energie (Shakti in Sanskriet) op te wekken en/of te zuiveren1. De meeste Beeja mantra’s komen uit de Tantrische traditie, maar deze is in de praktijk flink verweven geraakt met de Vedische. De enige Vedische Bija mantra is Om.
Op andere websites kun je meer lezen over Beeja mantra’s, de oorsprong en het gebruik in de huidige Indiase cultuur, zoals in Jyotisha oftwel Vedische astrologie. Hieronder leg ik uit hoe deze mantra’s gereleateerd zijn aan de chakras.
De chakra mantra’s en godheden voor de vijf elementen
De Beeja Mantra’s die in tegenwoordig het meeste met de chakra’s worden geassocieerd zijn de mantra’s van de elementen (aarde, water, vuur, lucht/wind en ether). Deze vijf elementen heten Pancha Bhuti in het Sanskriet en nemen een belangrijke rol in de Vedische en Tantrische geschiedenis.
De mantra’s voor de elementen worden al genoemd in de Jabala Darshana Upanishad. Dit Sanskriet werk werd rondom de start van onze jaartelling op papier gezet. Het noemt veel yoga āsanas, meditaties en ademhalingsoefeningen. Het wordt ook wel als één van de belangrijke bronnen van de bekende Ashtanga Yoga gezien en is eigenlijk een voorloper van de bekende Pātañjala-yoga-śāstra (zie onderaan bij de voetnoten voor verdere referenties en info over boeken over de Jabala Darshana Upanishad2.
In deze upanishad worden de elementen ook in het lichaam geplaatst maar niet specifiek in de chakra’s. Wel worden er Indiase godheden in de elementen geplaatst. Dit wordt in andere geschriften ook bij de chakra’s toegepast. In sommige meditaties worden dus wel degelijk vormen van god in de chakra’s gevisualiseerd.
Indeling van elementen en godheden uit de Jabala Darshana Upanishad
Hieronder vind je de beeja chakra mantra’s per element. Voor de correcte uitspraak kun je deze YouTube kijken vanaf 7:00 minuten.
- Element aarde: LAM
- Element water: VAM
- Element Vuur: RAM
- Element lucht/wind (Vayu in Sanskriet): YAM
- Element ether: HAM
Als je de uitspraak in de YouTube beluisterd kun je horen dat het einde van de mantra meer een NG klank is.
Harish Johari noemt in zijn boek ‘Chakra’s: Energy Centers of Transformation’ dat deze NG klank vanuit de neus komt en een opwaartse stroom van energie naar de hersencortex tewerkstelt. Op deze plek in de hersenen zouden impressies opgeslagen worden. Het stimuleren van deze plek met mantra’s zou belangrijk kunnen zijn om Zelfrealisatie te bereiken.
Het zuiveren van de elementen met chakra mantra’s
De bovengenoemde beeja mantra’s worden vooral gebruikt bij een bekende oefening uit de Vedische en en Tantrische cultuur: de zuivering van de elementen/zintuigen. Dit heet Bhuta Shuddhi in het Sanskriet.
Het idee achter deze oefening is dat zowel ons lichaam als de hele wereld is opgebouwd uit deze vijf elementen. Door de elementen meer in harmonie te brengen en ze te zuiveren met mantra’s en andere methoden kan het collectief positief beïnvloed worden op het gebied van gezondheid en welzijn.
Op deze website van de Isha Yoga beweging legt Sadguru uit dat spirituele zoekers vroeger in India van tempel naar tempel gingen om Bhuta Shuddhi te doen. Bij elke tempel richtte zij zich op een ander element in hun sadhana (spirituele oefening). Dezelfde Yoga Beweging geeft ook een korte uitleg en een link naar de workshops over deze oeroude techniek. De chakra’s komen overigens niet altijd aan bod in deze spirituele oefening. In deze YouTube legt Sadguru zelf de principes achter Bhuta Shuddhi uit:
Chakra’s mantra’s en de elementen
In de oude geschriften worden de chakra’s op verschillende manieren in verband gebracht met de elementen en dus ook indirect met deze klanken. De meest bekende chakra verhandeling komt uit de 16de eeuw en heet de Sat-cakra-nirūpana. Hierin worden de elementen en bijbehorende mantra’s op onderstaande wijze bij de chakra’s geplaatst.
Chakra’s en elementen met mantra’s uit de Sat-cakra-nirūpana
| Chakra | Element en Mantra |
| De Mūlādhāra chakra: bekkenbodem | Aarde en mantra LAM |
| Svādhiṣṭhāna chakra: voor het schaambeen. | Water en mantra VAM |
| Maṇipūra chakra: midden in het lichaam bij de navel | Vuur en mantra RAM |
| Anāhata chakra: hart | Lucht/wind en mantra YAM |
| Viśuddhi chakra: keel | Ether en mantra HAM |
| Ājñā chakra: derde oog | Geen element: Mantra KSAM |
| Sahasrāra chakra: kruin | —————————————– |
Er zijn vijf elementen en zeven chakra’s in het bovenstaande schema. Nu is het natuurlijk de vraag welke elementen er dan passen bij de Ājñā (voorhoofd) en de Sahasrāra (kruin) chakra. Over de zevende ofwel de kruinchakra wordt vaak gezegd dat het niet echt een chakra is omdat de kundaliní energie in de kruin alles overstijgt en dus ook het hele idee van een chakra.
Maar, dan zijn er nog steeds vijf elementen en zes chakra’s in dit geschrift. Wat hoort er dan bij de zesde chakra?
Soms wordt er gezegd dat ether ook in deze chakra’s geplaatst kan worden. In de YouTube video van Sanskriet Channel worden er twee andere mantra gereciteert. De mantra bij de Ājñā chakra is KSHAM en is gerelateerd aan de Sanskriet klank/letter KSA. Deze klank en letter wordt in hetzelfde Sanskiet geschrift aan deze deze chakra verbonden.
Verschillen per chakra systeem en stroming
Er bestaan ook andere indelingen van chakra’s en elementen uit verschillende stromingen. Hoewel de Sat-cakra-nirūpana het bekendste is geworden is dit niet een heel belangrijk of autoritair geschrift in de Tantra als geheel. Het is een verhandeling en lijkt een combinatie te zijn van verschillende geschriften3.
In die andere geschriften vind je ook chakra systemen die vijf chakra’s gebruiken zoals in het Netra-tantra geschrift uit de 9de eeuw. Het voordeel van een systeem met vijf chakra’s is dat er dan bij elk chakra een element te plaatsen is, en je niet zelf een invulling hoeft te zoeken voor de overige chakra’s.
Op deze website kun je een korte beschrijving en afbeelding vinden van deze vijf chakra’s en het boek Tantra Illuminated geeft er ook meer inzicht in.
In het Soundarya Lahari geschrift wordt ook een andere indeling genoemd van chakra’s en elementen. Water wordt hier in de Maṇipūra chakra geplaatst en vuur in de Svādhiṣṭhāna. Je kunt elders op dit blog meer lezen en een YouTube bekijken en luisteren over dit geschrift. Het is eigenlijk een lofzang aan de goddelijke moeder en de melodie gaat geweldig samen met Sanskriet klanken: een aanrader!
Verwarring over chakra mantra’s en kleuren
Omdat de Sat-cakra-nirūpana voor een lange tijd het enige Sanskriet werk over chakra’s was dat in het Engels was vertaald is deze chakra-elementen indeling de hele wereld over gegaan. Hierdoor refereren veel mensen naar deze indeling alsof het een stugge waarheid is.
De meest bekende tekens van de chakra’s zijn bijvoorbeeld eigenlijk Sanskriet tekens die refereren naar de bovengenoemde beeja mantra’s van de elementen (zie afbeelding beneden).
Deze afbeeldingen zijn dan ook eigenlijk terug te voeren op de elementen zelf en niet direct op de chakra’s. We hebben nu gezien dat er verschillende chakra-elementen indelingen bestaan. Zo zien we dat de bekendheid van de Sat-cakra-nirūpana in vergelijking met andere geschriften onze beeldvorming van chakra’s flink heeft beinvloed.
In de onderstaande afbeelding komen de kleuren niet overeen met de tekst van de Sat-cakra-nirūpana maar met een boek van Christopher Hills. Voor meer info over deze regenboogkleuren en de chakra’s kun je dit artikel met uitleg over de verschillende chakra-kleurenschema’s lezen.
- De Mantra van het aarde element is LAM in Sanskriet. Hier is dat het teken van de Mūlādhāra Chakra (hier rood).
- De Mantra van het water element is VAM in Sanskriet. Hier is dat het teken van de Svādhiṣṭhāna (hier oranje).
- Het Mantra teken van het vuur element is RAM in Sanskriet. Hier is dat het teken van de Maṇipūra (hier geel).
- Het Mantra teken van het lucht/wind element is YAM in Sanskriet. Hier is dat het teken van de Anāhata (hier groen).
- Het Mantra teken van het ether element is YAM in Sanskriet. Hier is dat het teken van de Viśuddhi (hier licht blauw).
- De Ājñā en Sahasrāra ‘Chakra’s’ hebben hier de Mantra tekens KSHAM en ESAU
Afbeelding: tekens van de mantra’s voor elementen verwijzen nu naar de chakra’s (bron van afbeelding: Body vector created by freepik – www.freepik.com)
Meer lezen over chakra’s?
- Je kunt een kijkje nemen in de sectie over hoe chakra’s toegepast worden met betrekking tot gezondheid en healing. Bijvoorbeeld hoe chakra’s toegepast worden in Ayurveda of edelstenen en chakra’s gebruikt worden in de Vedische Astrologie uit India.
- Of als je interesse hebt in hoe de oude geschriften de chakra’s met gezondheid in verband brachten, kun je ook meer informatie vinden.
- Op deze website kun je meer lezen over beeja mantra’s in het algemeen.
- Als je graag meer wilt lezen over een aantal chakra meditatie cursussen in Nederland kun je hier terecht.
- https://en.wikipedia.org/wiki/B%C4%ABj%C4%81[↩]
- Je kunt zowel hele goedkope ebooks of geprinte versies van de Jabala Darshana Upanishad vinden bij libris.nl en bol.com. Er is ook online een beetje slordig gepresenteerde Engelse vertaling te vinden die wel een idee geeft over hoe de elementen en mantra’s genoemd worden[↩]
- Volgens Tantra expert en auteur van Tantra illuminated: Hareesh Christopher Wallis[↩]
